Upadłość konsumencka jest specjalnym trybem postępowania sądowego, który ma na celu umożliwienie osobom fizycznym nieprowadzącym działalności gospodarczej redukcję lub całkowite umorzenie niespłacalnych zobowiązań. W przypadku osób pozostających w związku małżeńskim jej ogłoszenie może istotnie wpłynąć zarówno na wspólny majątek, jak i na sytuację finansową współmałżonka. W niniejszym artykule omówiono najistotniejsze aspekty związane z wpływem upadłości konsumenckiej jednego z małżonków na ich majątek wspólny oraz zobowiązania drugiej strony.
Zasady wspólności majątkowej a upadłość konsumencka
Z chwilą zawarcia małżeństwa zazwyczaj powstaje wspólność majątkowa ustawowa, obejmująca wszystkie składniki majątkowe nabyte przez oboje małżonków w trakcie trwania związku. Nie dotyczy ona majątku osobistego, takiego jak przedmioty nabyte przed ślubem czy odziedziczone przez jednego z małżonków. Upadłość konsumencka jednego z małżonków wpływa na wspólny majątek, co ma istotne znaczenie dla przebiegu postępowania upadłościowego.
Po ogłoszeniu upadłości przez jednego z małżonków wspólność majątkowa ulega przymusowemu ustaniu z mocy prawa. Dłużnik przestaje być współwłaścicielem majątku małżeńskiego, ponieważ składniki majątkowe pozostające dotąd we wspólności zostają włączone do masy upadłości. Tym samym zarówno ustanie wspólności, jak i jego konsekwencje mają bezpośredni wpływ na sytuację finansową drugiego małżonka.
Jak upadłość konsumencka wpływa na zobowiązania współmałżonka?
Podstawowym założeniem upadłości konsumenckiej jest oddzielenie osoby upadłego od jego bliskich, w tym współmałżonka, w zakresie odpowiedzialności za zobowiązania. Co do zasady, współmałżonek osoby ogłaszającej upadłość nie odpowiada za jej prywatne długi, o ile nie był współdłużnikiem lub poręczycielem. Jednakże w praktyce zdarzają się sytuacje, w których małżonek dłużnika może zostać pociągnięty do odpowiedzialności.
Jeżeli małżonek podpisał umowę kredytową jako współkredytobiorca lub udzielił poręczenia, wówczas jego odpowiedzialność pozostaje niezależna od upadłości drugiej strony. W sytuacji, gdy dług został zaciągnięty wspólnie, wierzyciel ma prawo dochodzić całości należności również od współmałżonka, bez względu na przebieg postępowania upadłościowego. Takie przypadki wymagają dokładnej analizy treści konkretnych umów zobowiązaniowych.
Podział majątku w trakcie postępowania upadłościowego
Z chwilą ogłoszenia upadłości majątek wspólny małżonków wchodzi do tzw. masy upadłości. Oznacza to, że syndyk zajmuje się jego sprzedażą, a następnie podziałem uzyskanych środków między wierzycieli. Postępowanie mające na celu ustalenie, które składniki majątku podlegają egzekucji, może być czasochłonne i skomplikowane dla obojga małżonków.
W praktyce małżonek upadłego może wystąpić z powództwem o wyłączenie pewnych składników majątku z masy upadłości, jeżeli są one jego wyłączną własnością. Takie roszczenia wymagają jednak udokumentowania prawa własności. Co istotne, z chwilą ustania wspólności syndyk nie dokonuje fizycznego podziału majątku – zanim to nastąpi, konieczne jest zakończenie postępowania upadłościowego i przeprowadzenie podziału na drodze sądowej.
Skutki upadłości konsumenckiej dla zobowiązań wspólnych małżonków
W przypadku długów zaciągniętych wspólnie lub takich, które wynikają z bieżących potrzeb rodziny, oboje małżonkowie mogą ponosić solidarną odpowiedzialność. Po ogłoszeniu upadłości przez jednego z nich, wierzyciele mogą dochodzić zaspokojenia reszty zadłużenia od drugiego małżonka. Upadłość jednego dłużnika nie zwalnia automatycznie drugiego z odpowiedzialności za te same zobowiązania.
Jeśli natomiast zobowiązania zostały zaciągnięte wyłącznie przez upadłego małżonka bez udziału drugiego, to współmałżonek nie ponosi za nie odpowiedzialności. Wyjątkiem mogą być jednak sytuacje, gdy dochodzi do uznania zadłużenia za związane z utrzymaniem rodziny. Wizerunkowo i praktycznie może to więc mieć poważne konsekwencje dla całej rodziny, nawet jeśli formalnie jedna strona pozostaje wolna od zadłużenia.
Ochrona majątku współmałżonka w przypadku upadłości drugiej strony
Po ustaniu wspólności majątkowej z chwilą ogłoszenia upadłości, możliwe jest podjęcie działań zmierzających do ochrony majątku należącego wyłącznie do nieupadłego małżonka. Należy jednak pamiętać, że udowodnienie, iż składniki majątkowe stanowią majątek osobisty, leży po stronie osoby zgłaszającej takie roszczenie. Dokumentacja potwierdzająca nabycie przed ślubem, spadek, darowizny czy odrębne nabycia mają decydujące znaczenie.
W sytuacji, gdy nieupadły małżonek prowadzi działalność gospodarczą lub posiada wartościowe składniki majątku osobistego, powinien zadbać o ich odpowiednie zabezpieczenie prawne. W praktyce możliwe jest dochodzenie roszczeń w ramach procesu o wyłączenie majątku z masy upadłości. Ochronie mogą również podlegać środki należące do małoletnich dzieci, jeśli zostały przekazane przez osoby trzecie w formie darowizny lub spadku.
Możliwości i ograniczenia w zarządzaniu majątkiem po ogłoszeniu upadłości
Po ogłoszeniu upadłości konsumenckiej dłużnik traci prawo do zarządzania swoim majątkiem, który wchodzi do masy upadłości. Rolę zarządcy przejmuje syndyk, który decyduje o jego sprzedaży i podziale pieniędzy pomiędzy wierzycieli. Małżonek upadłego również traci możliwość swobodnego dysponowania majątkiem wspólnym, nawet jeśli formalnie jest jego współwłaścicielem.
Sytuacja ta komplikuje się w przypadku trwającego rozwodu lub separacji. Rozdzielność majątkową można ustanowić już wcześniej, na podstawie zawartej przez małżonków intercyzy lub postanowienia sądu. Jednak nawet taka rozdzielność nie wpłynie wstecznie na majątek zgromadzony przed jej wprowadzeniem. Przepisy prawa upadłościowego ograniczają możliwość dokonywania darowizn, sprzedaży lub innych rozporządzeń majątkiem przez małżonka upadłego, co może prowadzić do długotrwałych postępowań sądowych w tym zakresie.
Więcej praktycznych porad prawnych można znaleźć na stronie prawnik-bydgoszcz.pl.
Informacje zawarte w tym artykule mają charakter wyłącznie ogólny i edukacyjny. Nie stanowią one profesjonalnej porady prawnej i nie mogą zastąpić konsultacji z kwalifikowanym prawnikiem. Przed podjęciem jakichkolwiek działań na podstawie treści zawartych w tym artykule, należy skonsultować się ze specjalistą w celu uzyskania indywidualnej porady dostosowanej do konkretnej sytuacji.
Materiał partnera
